ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉ

ၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ် မီးၵုင်ႇမုၼ်ၼိူဝ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ   ၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းၼမ် တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇ ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ၸိူဝ်းႁဝ်းၵေႃႈၵိုင်ႇလီ ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉလႄႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈမီး တေႃႇတႆးဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ပိုၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ႁိုဝ် မီးႁိုဝ်ၼႆ ႁဝ်းမႃးၸၢမ်းဢၢၼ်ႇတူၺ်းၵၼ်။

• ၸိုဝ်ႈ – ၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉ။

• ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ၸၢႆးလႃႉၶိၼ်ႇ။

• ၸိုဝ်ႈဢူႈ – လုင်းၽိတ်ႈ။

• ၸိုဝ်ႈမႄႈ – ပႃႈၼၢင်းယဵၼ်ႇ။

• ပီႊၵိူတ်ႇ – ပီႊတႆး-1984 (ပီႊၶရဵတ်ႈ1890)၊ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ (8) ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းပုတ်ႉ။

• တီႈၵိူတ်ႇ – ၼႂ်းဝဵင်း ယွင်ႈႁူၺ်ႇ၊ ပွၵ်ႉၼၼ်ႇတဝူၼ်ႇ၊ၽၢႆႇၸၢၼ်း ႁေႃၸဝ်ႈၾႃႉ။

မိူဝ်ႈဢယုၸဝ်ႈလႆႈ(7) ၶူပ်ႇ မိူဝ်းယူႇဝတ်ႉသူၺ်ႇၵူႇ၊ တမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင် ၵွၼ်းတၺ်ၺ၊ ပဵၼ်ၵပ်ႉပီႇဝႃႇၼိုင်ႈ ၸင်ႇၶၢမ်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ၊ လႆႈၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈဝႃႇရိင်ႇတၼႆယဝ်ႉ။ ၺၢၼ်ႇၸဝ်ႈၵေႃႈ ၽၢႆႁၢႆႉႁၢႆႉလူၼ်းꧦလႄႈၵမ်ႈၽွင်ႈႁွင်ႉၸဝ်ႈဝႃႈ သၢင်ႇလူၼ်းၼႆၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။ ယူႇႁိုင်ထိုင်မႃးဢယုၸဝ်ႈ ၵေႃႈယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ပေႃးႁဵၼ်းသတ်ႇတႃႇ သၢင်းၵျူဝ်ႇသုတ်းယဝ်ႉ၊ သိုပ်ႇႁဵၼ်ထႅင်ႈလင်ႇၵႃႇ တႃႇပဵၼ်ၶူး မေႃ ၽိုၵ်းႁဵၼ်ႈဢဝ်တမ်ႈတီႈ လုင်းဢတႂၢင်းဝူၼ်ႇၸဝ်ႈၾႃႉ(ၸဝ်ႈတႂၢင်းဝူၼ်ႇၶမ်းႁိုင်း)ၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈဝဵင်းယွင်ႈႁူၺ်ႇ

ၼႂ်းဝဵင်းယွင်ႈႁူၺ်ႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ တင်းယၢမ်းလဵဝ် ပိူင်ႈၵၼ်ပူၼ်ႉတီႈၼႃႇ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၸိုင် ၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉပဵၼ်တႆးလွၼ်ႉꧦ၊ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး တႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး၊ ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး၊ ၾိင်ႈငႄႈတႆးတင်း လူင်တဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈလႅတ်းသႅဝ်း လၵ်းလႅမ်တႄႉꧦ။

မိူဝ်ႈလဵဝ်ၸိုင်ပေႃးၵႂႃႇပွႆးၽြႃးၽွင်ႇတေႃႇဢူးလိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလႂ်၊ ၵႂႃႇဝႆႈၽြႃးၼႂ်းၼွင်ႁၢႆးယႃႈ (ဢၢင်းလေး) လႂ်၊ ပေႃးဢမ်ႇမေႃၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ၵႂၢမ်းၼွင်ၶဝ်ၸိုင် ႁႃသိုဝ်ႉၵိၼ်သင်ၵေႃႈယၢပ်ႇၸႂ်၊ ၼႂ်းၼႂ်း ဝဵင်းယွင်ႈႁူၺ်ႇ ၵူႊပွၵ်ႉၵိူႇယွမ်ႇ တႆးယဵၼ်းဝိင်းဝိင်း၊ ၾိင်ႈငႄႈတႆးတင်းလၢႆႊၸမ်ႁိူတ်ႇႁႅင်ႈမူတ်းယဝ်ႉ၊ တႆးၼႂ်းဝဵင်းယွင်ႈႁူၺ်ႇ ဢၼ်ပႆႇယဵၼ်းတႄႉ မီးတႆးဝၢၼ်ႈၼမ်ႉႁူး ၼႂ်းၼွင်ႁၢႆးယႃႈ ဢၼ်ပႂ်ႉၽြႃးၽွင်ႇ တေႃႇဢူးၼၼ်ႉၵွႆး၊၊ ပေႃးတႃႇတေႃႈလဵဝ် လွင်ႈဝႃႈမီးမေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼႆႉ ၽႂ်တေဢမ်ႇယုမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈဝႃႇရိင်ႇတၵေႃႈ ပိင်ႇၺႃႇတၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ တဵမ်ထူၼ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇထႂၢၵ်ႈလူင်းဝတ်ႉ(ၵျွင်း) မုၼ်ၸဝ်ႈသေၶိုၼ်းမႄးသိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း ၵူၼ်းႁိူၼ်းတီႈတူၼ်ႈတီး(တွင်ႇၵျီး)ထႅင်ႈ ၵမ်းၼိုင်ႈ ယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃးပွႆးမင်းၸုင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် တင်းၶုၼ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် ၶူပ်ႇပီႊၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းလွၵ်ႉၸွၵ်ႇ ၶႂ်ႈလႆႈၸရေးဢၼ်မေႃလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ၊ လိၵ်ႈတႆး၊ ပႃႇလိၸိူဝ်းၼႆႉၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၵေႃႈၸွမ်းမိူဝ်းၵႂႃႇႁဵတ်းၸရေးလုမ်း တီႈဝဵင်းလွၵ်ႉၸွၵ်ႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပီႊလဵဝ်ၵၼ် ပေႃႈ မႄႈၸဝ်ႈႁၼ် ထိုင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈမီးၵၢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၼႆလေႈ ၸင်ႇၶိုင်ပွင်တႃႇပဵၼ်ၼႃႈႁိူၼ်းၵိုၵ်းၵၼ်တၢင်း ၼၢၢင်းၶမ်း ၺုၼ်ႉ၊ ယိင်းသၢဝ်ၵူၼ်းၼႂ်းပွၵ်ႉၼိုင်ႈ ဝဵင်းလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ဢၢပ်ႈပၼ်ၵၼ်သေတေႇပဵၼ် ၼႃႈႁိူၼ်းတႃယေးၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢဵင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် လူဝ်ႇၵူၼ်းၸွႆႈၼႂ်း လုမ်း တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၵေႃႈယွၼ်းဢွၵ်ႇၵၢၼ်တီႈလွၵ်ႉၸွၵ်ႇသေ လႆႈဢွၼ်ဢဝ်မေး ၼၢင်းၸဝ်ႈသေ ၵႂႃႇႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်းယူႇတီႈ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။

သိုပ်ႇသေၼၼ်ႉလုၵ်ႉတီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ သမ်ႇၶၢႆႉမိူဝ်းႁဵတ်းၸရေးယူႇထႅင်ႈတီႈမႄႈႁဵၵ်ႇၽႃ သွင်းမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ ပိူဝ်ႈဝႃႈၸိုဝ်ႈသဵင်တၢင်းႁဵတ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလီတွၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၵၼ်ႇတႃႇ ရဝတီႇဝဵင်းလွႆၵေႃႇ ၸင်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၸေႈဝဵင်း မိူင်းမိူင်းဝေႃးရၶႄႉလႄႈၽႃသွင်း၊ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းသွင်ဢိူင်ႇၼႆ ယဝ်ႉ။ၽွင်းၼၼ်ႉပုၼ်ႈတႃႇၼႃႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈႁဵတ်းယူႇၽၢႆႇၼိုင်ႈ၊ ၼႃႈၵၢၼ် သႃႇသၼႃႇလိၵ်ႈ လၢႆးၵေႃႈၶိုင်ယူႇတၢင်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈၸဝ်ႈၸရေးၸေႈဝဵင်းၸေႈ ဝဵင်းၼႆၵေႃႈမီးယဝ်ႉ၊ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၸဝ်ႈတႅမ်ႈထုတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး လိၵ်ႈၵျၢမ်းၼေတၢင်းၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶႅပ်ႉလႅပ်ႈလီၼႃႇ၊ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈ သေင်လိုဝ်းႁူင်ၵႂႃႇၸွတ်ႇတူဝ်ႈမိူင်းတႆးယူႇယဝ်ႉ၊ ဢိင်လူၺ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၸေႈဝဵင်းမိူင်းဝေႃးရၶႄႉသေသိုပ်ႇၼၼ်ႉမႃး ၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈဝေႃးရၶႄႉၼႆယဝ်ႉ။

ပေႃးႁိုင်ထိုင်မႃးၼႃႈၵၢၼ်လေႃးၵုတ်ႉတြႃႇၽဝၼႃႇ ၵမ်ႇမထၢၼ်းၸဝ်ႈ ႁႅင်းယႂ်ႇမႃးတိၵ်းꧦ လႄႈၸဝ်ႈၸင်ႇယွၼ်းဢွၵ်ႇ ၵၢၼ်ၸေႈဝဵင်းသေယဝ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးယူႇၶိုၼ်းဝဵင်းတူၼ်ႈတီး၊ ၼႂ်းပွၵ်ႉႁေႃ ၵုင်းၼၼ်ႉ၊ ယၢမ်းၼၼ်ႉပိူၼ်ႈႁွင်ႉၸဝ်ႈဝႃႈ “လုင်းယူဝ်းၶိၼ်ႇ’’ပႃႈၼၢင်းၺုၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ပေႃးၵၢင်ဝၼ်းမႃးပႃႈၼၢင်းၺုၼ်ႉၵႂႃႇၼင်ႈၶၢႆၶူဝ်းယွႆႈၶူဝ်းယႅမ်းလႄႈဢီႈယႃ ဢၼ်လုင်းၽူဝ်း ၶိၼ်ႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇ၊ ယႃလိူတ်ႈ၊ ယႃငၢၼ်း၊ ယႃႈလူမ်းပႅတ်ႇသိပ်း၊ ယႃတွင်ႇလုင်းၵျေႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈပီႊတႆး-2042ၼီႈ(ပီႊၶရဵတ်ႈ1948) မိူဝ်ႈဢယုၸဝ်ႈလႆႈ(53)ပီႊ သေင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်း မုၼ်ၵႂႃႇတီႈႁိူၼ်းၸဝ်ႈ ၼႂ်းပွၵ်ႉႁေႃၵုင်း၊ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး၊ ႁူမ်ႈပႃႇႁဵဝ်ႈၵူၼ်းမိူင်း တီႈဝၼ်းတူၵ်းဝဵင်း ၼၼ်ႉ၊ ၶုမ်ၸဝ်ႈ ၵေႃႇဢုတ်ႇလီငၢမ်းလႄႈတႅမ်ႈဝႆႉၸိုဝ်ႈသေင်၊ ဢယု၊ ပီႊ၊ လိူၼ်၊ ဝၼ်း၊ဝၼ်းၶွႆႈၸဝ်ႈ တဵမ်ထူၼ်ႈ မီးဝႆႉလီငၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈတႅမ်ႈဢွၵ်ႇ

1. ၸႃႇတိတုၵ်ႉၶ သင်ႇဝူၺ်ႇၵၶၢၼ်း။
2. မင်ႇၵႃႇလႃႇသုတ်ႈလူင်။
3. လိၵ်ႈၸဝ်ႈမၢၼ်ႇထၢတ်ႈ။
4. ၵျၢမ်းၼေတၢင်းၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇၶူၼ်ႉႁၼ်ၵေႃႈတေမီႈထႅင်ႈယူႇ။

မီးတၢင်းယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႈၸႂ် ယႂ်ႇၼမ်ထိုင် လုင်းၶုၼ်မႃႇႁႃႇ ႁဝ်း ဢၼ်တႅမ်ႈပိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉဝႆႉ၊ လႄႈၶွပ်ႈၸႂ်ထိုင်ပီႈၼွင်ႉ ၽူႈသူင်ပိုၼ်းတႆးတင်းသဵင်ႈၶႃႈ။

ၽိုၼ်ဢိင် ¶ ပပ်ႉၸဝ်ႈၶူးမေႃတႆး # “လုင်းၶုၼ်မႃႇႁႃႇတႅမ်ႈ”

လိူၼ်တႆး

(ၵဵပ်းႁွမ်တွမ်ဝႆႉမိူဝ်ႈ)12/October/2014