ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်

ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ် ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ် မီးၵုင်ႇမုၼ်ၼိူဝ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းၼမ် တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇ ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ၸိူဝ်းႁဝ်းၵေႃႈၵိုင်ႇလီ ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉလႄႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈမီး တေႃႇတႆးဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ပိုၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ႁိုဝ် မီးႁိုဝ်ၼႆ ႁဝ်းမႃးၸၢမ်းဢၢၼ်ႇတူၺ်းၵၼ်။

• ၸိုဝ်ႈ          – ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ၸရေးလၢႆးသႂ်၊ ၸရေးပေႃႈၵူႇ။
• ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ– ၸၢႆးသႂ်သႃႇ(ဢမ်ႇၼၼ်)ဢၢႆႈသႂ်။
• ၸိုဝ်ႈပေႃႈ     – ပူႇလွႆ။
• ၸိုဝ်ႈမႄႈ      – ၼၢႆးသၢင်ႇ။
• ပီႊၵိူတ်ႇ       – ပီႊတႆး–1882 ၼီႈ (ပီႊၶရဵတ်ႈ1788) လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇၶမ်ႈၼိုင်ႈ ဝၼ်းသုၵ်း။
• တီႈၵိူတ်ႇ    – ဝၢၼ်ႈၼႃးၵႅင်း ၼႂ်းတွၼ်ႈဝဵင်းလဝ်း(ၵဵင်းတွင်း)တူင်ႇဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။

        တႄႇၸႃႉယူႇဝတ်ႉ(ၵျွင်း) မိူဝ်ႈဢယုၸဝ်ႈလႆႈ (8)ၶူပ်ႇ၊ ၼုင်ႈသၢင်ႇၼႂ်း(9) ၶူပ်ႇ လႆႈၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈသုမၼယဝ်ႉ၊ ၶၢမ်ႇၸၢင်းမိူဝ်ႈဢယုထူၼ်ႈ(20) ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈသုမၼ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

        ၶၢမ်ႇၸၢင်းလႆႈဝႃႇၼိုင်ႈ ၸဝ်ႈလူင်းႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းမေႃတီႈမေႃႇလမႅင်ႇ(2) ပီႊ သေပူၼ်ႉၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းယူၼ်း၊ မိူင်းထႆး၊ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း(3)ပီႊသေၸင်ႇပွၵ်ႈၶိုၼ်း မိူင်းတႆးယဝ်ႉ။

        ပီႊဢၼ်ၸဝ်ႈသုမၼၶိုၼ်ႈၽႅဝ်ဝတ်ႉ(ၵျွင်း)ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်လွၼ်ႇၵႂႃႇ၊ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈလႆႈပုတ်ႈၼင်ႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း)တႅၼ်းသြႃႇၸဝ်ႈလူင်ယဝ်ႉ။

        ပၢၼ်သြႃႇၸဝ်ႈသုမၼၵွၼ်းဝတ်ႉ(ၼင်ႈၵျွင်း)ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇ၊ ၸဝ်ႈၸၢင်း၊ ၵပ်ႉပီႇလႄႈ ၵူၼ်းမႃးယူႇဝတ်ႉ(ၵျွင်း)ႁဵၼ်းတၢင်းမေႃ၊ ၶူပ်ႇပီႊမီးထိုင် သွင်သၢမ်ပၢၵ်ႇယဝ်ႉ။

        ၽွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပၢၼ်မၢၼ်ႈမိူင်းဢင်းဝ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၽတုင်း၊ သူင်ႇၶွၼ်ႉတဝ်ႉမၼ်းၶိုၼ်ႈ မႃးယူႇမိူင်းၼၢႆး၊ မၢၼ်ႈၶဝ်ငိၼ်းၶၢဝ်ႇၸိုဝ်ႈသဵင်ၸဝ်သေ ၵူဝ်ၽိုၼ်ႉၶိုၼ်းၶဝ်ၼႆလႄႈ ၶိုင်ႁႃတၢင်း ၽိတ်းသႂ်ႇသြႃႇၸဝ်ႈသုမၼယူႇၶိူဝ်းယႂ်း၊ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၵေႃႈလႆႈငိူင်ႉပၢႆႈမိူဝ်းမိူင်းၵၢင်းသိူဝ်ယဝ်ႉ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းၵၢင်းသိူဝ်ယုၵ်ႉယွင်ႈပဵၼ်ၸဝ်သြႃႇတေႃႇလူင်ငမ်းပၢႆးလူင် ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း လႄႈတၵ်ႉၵႃႇ ယုမ်ယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၸဝ်ႈတႄႉꧦ၊ တင်ႈဢဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ‘ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်’ၼႆယဝ်ႉ။

         ယူႇႁိုင် ထိုင်မႃးပီႊတႆး –1946 ၼီႈ (ပီႊၶရဵတ်ႈ1852) ၼၼ်ႉ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸႂ်ထိုင်ဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇ မိူင်းလင်လႄႈ ၸဝ်ႈၶိုၼ်ႈလူင်းသူႇၸႂ်း တီႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း)ဝဵင်းလဝ်း ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

         မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမီးတႆးဢမ်ႇၶႂ်ႈႁၼ်လီၼိူဝ်တႆးၼၼ်ႉ လႅၼ်ႈမိူဝ်းလၢတ်ႈမၢၼ်ႈ တီႈမိူင်းၼၢႆး ယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉမၢၼ်ႈၵေႃႈဢဝ်သိုၵ်းၶိုၼ်ႈမႃး ဝႃႈတေဝႅတ်ႉလွမ်ႉ တိဢဝ်ၵႅၼ်ၸဝ်ႈႁႂ်ႈလႆႈၼႆလႄႈ မီးတႆးၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ လႅၼ်ႈမႃးဝွၵ်ႇလၢတ်ႈၵႅၼ်ႈၸဝ်ႈသေၸဝ်ႈၵေႃႈလႆႈဢွၵ်ႇပၢႆႈၵႂႃႇတၢင်းၶိုၼ်း၊ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းမိူင်းတႆးပွတ်းၼိူဝ်၊ ယၢမ်းမိူဝ်ႈၽႅဝ်မိူဝ်းၼႂ်းဢိူင်ႇၵဵင်းလိူၼ်ၼၼ်ႉ မီးၶိုၼ်းၼိုင်း ၽီၶဝ် လူင်းပၼ်ၾၼ်ၸဝ်ႈဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းသၢင်ႇၵၢၼ်းၸိုင် ၶဵၼ်တေတိူဝ်ၼမ်လိူဝ်ဝႃႈၼႆလႄႈ ၵႅၼ်ႈၸဝ်ႈၵေႃႈၼပ်ႉတူၺ်းၵႃႇလႃးၵိၼ်းၶၢၼ်း ၵျုဝ်ႇၸၢၼ်းၼၵ်ႉၶၢတ်ႈၵေႃႈထိုင်ယၢမ်းမၼ်းယဝ်ႉ၊ ၸဝ်ႈၸင်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းသၢင်ႇၵၢၼ်းသေ မိူဝ်ႈဢၼ်ဝႃႇတေႃႇၸဝ်ႈလႆႈ(45)ဢယုလႆႈ(65)  ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁဵတ်းမေႃႇတႃႇ၊ မေႃၵႂၢမ်းလူင်၊ မင်ႇၵလႃႇႁိူၼ်း၊ ႁဵတ်းဝၢၵ်ႇၽွႆႉပွႆးလၢမ်း ၵႃႈပိူၼ်ႈၽိတ်ႈၸွမ်းၵႂႃႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ၊ ၸွင်ႇမိူဝ်းၺႃး မွၵ်ႇမိင်ႈလမ်းဝၼ်း မႄႈသၢဝ်လူင် ‘ၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇ’၊ယူႇႁိုင်ထိုင်ထူၼ်ႈ ပဵၼ်ႁိူၼ်းႁူမ်ႈၵၼ် မီးမႃးလုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ လႆႈၸိုဝ်ႈ ၼၢင်းၶမ်းၵူႇ ၼႆယဝ်ႉ။

        ထိုင်မႃးပီႊတႆး–1977 ၼီႈ(ပီႊၶရဵတ်ႈ1882)၊ လိူၼ်သိပ်းသွင်လွင်ႈ ၵဝ်ႈၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းသုၵ်း၊ ဢယုၸဝ်ႈလႆႈ (94) လႆႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ တီႈႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ–ၵွင်းမွၵ်ႇ ၼူၼ်းၶမ်း၊ ႁူဝ်ၼႃး မႅင်းၸိုင်း၊တီႈဝၢၼ်ႈႁူဝ်တႃႈ၊ ၽၢႆႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၶႅပ်ႇၽင်ႇၼမ်ႉပၢင်၊ ၼႂ်းဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈလဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၵႅၼ်ၸဝ်ႈတႅမ်ႈဢွၵ်ႇ

1. သႃႇသၼႃႇမင်းၸႅၼ်ႇ(ႁွင်ႉ)မင်းၸႅၼ်ႇလူင်။
2. လင်ႇၵႃႇသိပ်းႁူဝ်။
3. ၵႃႇလပၢတ်ႈ(ႁွင်ႉ)မွၵ်ႉၶရပၢတ်ႈ ဝီးသႅင်။
4. ၼၢင်းၶႆးသႅင်။
5. ၼၢင်းမွၵ်ႇႁူင်ႈ။
6. ၼမေႃးလူင်။
7. ထမ်ႇမဝၢတ်ႈ ဝႃတွႆးငဝ်ႈ။
8. ထမ်ႇမဝၢတ်ႈ ဝႃတွႆးၵၢင်။
9. ထမ်ႇမဝၢတ်ႈ ဝႃတွႆးပၢႆ။
10. ၸဝ်ႈသီရိၼၼ်ႇတႃႇ။
11. သူၺ်ႇရိယႃႉဝၼ်ႇသၶတ်ႉတိယဝၼ်ႇသ။
12. ၵႃႇလယႅၵ်ႉၶႃႇမႁႃႇၼၢၼ်းမုင်ႇ။
13. ၵဵင်သိူင်းမိူင်းၶွၼ်း။
14. ဢလွင်းငႃႉသႃး(ႁွင်ႉ)ဢၢႆႈလဵင်ႉပႄႉ။
15. ထုင်းယူဝ်းယႃႇၸႅၼ်ႇ။
16. ဢလွင်းပႄႉပဝ်ႇပီႇ။
17. ဢလွင်းတဝ်ႇပဝ်ႇပီႇ။
18. ဢလွင်းၵႅၼ်ႈတွင်သႅင် ၼၢင်းမွၵ်ႇပူးၽႄး။
19. ဢလွင်းသႅင်မိူင်းၼၢင်းၸမ်းပူး။
20. ဢလွင်းပၢၼ်းယဵၼ်ႇလႃႉ။
21. ၼၢင်းမွၵ်ႇပဝ်း။
22. ၸၵ်ႈၵျႃႇပူႇရဵင်ႇ။
23. ပီႇႁူၶမ်းသၢမ်ၵူမ်း။
24. မၼေႃႇႁႃႇရီႇပၢၼ်းၵုမ်းၶမ်း။
25. ဢလွင်းႁူဝ်မႄႈမိုဝ်း။
26. ဢလွင်းၸၵ်ႉၶႆႇၼႃးလူင်။
27. လိၵ်ႈၸဝ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢွၼ်ႇ။
28. မႃဢွၵ်ႇၶဝ်။
29. ဢလွင်းထူင်လၢႆးလွၵ်းၼႃး။
30. ဢလွင်းၶၢႆဢိုင်။
31. ဢလွင်းၵႃႉၶီႈ။
32. ဢလွင်းၵႂၢႆးၶဝ်လဵဝ်။
33. ဢလွင်းဝူဝ်းၶဝ်လဵဝ်။
34. ဢလွင်းၵႆႇလူၺ်သႅင်။
35. ပိုၼ်းသိူဝ်ၽိူၵ်ႇငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး။
36. ဢၢႆႈၸွၵ်ႇၸၢင်ႈပႅတ်ႉ။ပပ်ႉဢၼ်လႆႈထူပ်းႁၼ်မီးယူႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ မီးတင်းမူတ်း157ၽိုၼ်၊ ဢၼ်ပႆႇႁၼ်ၺႃးၵေႃႈယင်း မီးထႅင်ႈၼမ်တႄႉꧦၼႆယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင် ¶ ပပ်ႉၸဝ်ႈၶူးမေႃတႆး # “လုင်းၶုၼ်မႃႇႁႃႇတႅမ်ႈ”

လိူၼ်တႆး

(ၵဵပ်းႁွမ်တွမ်ဝႆႉမိူဝ်ႈ)12/October/2014